Blog Lier 14-18
Een blog over de Groote Oorlog 14-18 in Lier.
Stijn Streuvels beschrijft ravage in de stad
Lier is één grote puinhoop na de gevechten van eind september ? begin oktober 1914. Vele woningen zijn verwoest. Stijn Streuvels bezoekt de stad een jaar na de gevechten en beschrijft wat hij ziet.? De stad in oktober 1914Lier is na dagen van beschietingen en gevechten onherkenbaar. Alle bruggen zijn...
Visuele drieluiken
Hoek Grote Markt – Vismarkt, Hoge Brug De beschietingen op het eind van september 1914 en de vernielingen begin oktober 1914 veroorzaken grote schade in de stad. Meer dan 700 panden worden vernield, 760 zwaar beschadigd. Zicht op de vernielde Hoge Brug, huizen aan de Vismarkt, hoek Grote Markt. Vismarkt...
Eerbetoon aan Raymond de la Haye
De Lierse kunstschilder, tekenaar en etser Raymond de la Haye sneuvelt in de begindagen van WOI, in nacht van 6 augustus 1914 op de heuvel van Rabosée nabij Luik. Hij is dan net 32 jaar geworden. Geboren op de Grote Markt uit een Lierse vader en een Waalse moeder, wordt...
Zusters in oorlogstijd
Brieven van de Ursulinen In hun briefwisseling schrijven de zusters Ursulinen over de vernielingen aan het klooster in oktober 1914. “… Er rest nog de vorige kleine muur aan de straatkant, de twee hokken, het kleine kamertje en de pomp. Het geraamte van gans ons gebouw blijft rechtstaan: de buitenmuren...
Vesting Antwerpen: situatie eind september
Na de onafhankelijkheid van België in 1830 krijgt het land een strikte neutraliteit opgelegd. De vrees voor een Europees conflict of een inval blijft bestaan, in de eerste plaats vanuit Nederland of Frankrijk. Omdat België geen noemenswaardige natuurlijke verdediging heeft, wordt geopteerd om niet het hele land te verdedigen, maar...
De Sint Gummaruskerk in 1914
De Lierse Sint-Gummaruskerk wordt beschouwd als één van de gaafste voorbeelden van de Brabantse gotiek. De toren, de bedaking en een aantal gewelven van de kerk raken tijdens de gevechten eind september en begin oktober 1914 door Brits, Belgisch of Duits artillerievuur beschadigd. De historische glasramen die van een uitzonderlijke...
Vader Meulepas beschrijft vlucht van familie uit Lier
Jozef Meulepas tekent het relaas op in een schrift en dateert het achteraan augustus 1919. Teksten zijn geïllustreerd met prentbriefkaarten van plekken waar de familie Meulepas in Engeland verblijft. Vertrek uit Lier 20 aug. 1914 In de nabijheid van de artilleriekazerne op de Vaartlaan, waar wij woonden, was er bijzonder...
Huizen op Grote Markt niet zo oud
De Lierse Grote Markt ziet er vandaag ouder uit dan dat ze werkelijk is. Driekwart van de panden lag in puin na vernielende in 1914. Bij de wederopbouw staat men voor een belangrijke architecturale keuze. Traditionele neostijlen halen het van de modernistische visie. De vernielingen in verschillende steden plaatsen architecten...
Stadsontwikkeling en aanpassing van straten na WOI
In het kader van de heropbouw worden tijdens WOI verschillende stedenbouwkundige plannen voorgesteld. Doel is uitbreiding van de stad mogelijk te maken en onder andere de verkeerscirculatie, toegankelijkheid en bereikbaarheid te verbeteren. Op 23 mei 1916 brengt de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen een bezoek aan de stad en...
400 noodwoningen moeten grote woningnood verhelpen
Tijdens WOI worden er in België 65.000 woningen vernield. Het Koning Albertfonds is één van de organisaties die noodwoningen levert. Tussen 1919 en 1924 worden in Lier 417 houten woningen gebouwd. Koning AlbertfondsAl tijdens de oorlog maakt de Belgische regering plannen om het probleem van de woningnood aan te pakken:...
Getrukeerde beelden
Het eerste slachtoffer van de oorlog is de waarheid. Ook tijdens WOI worden beelden doelbewust gemanipuleerd: uitgevers, drukkers en fabrikanten stellen de vernieling soms spectaculairder voor dan ze in werkelijkheid was. Op identieke beelden ontdek je verschillen in zones waar puin en schade te zien is. Indrukwekkende foto’s komen commerciële...
Muur verbergt oorlogsvernieling
De Duitse overheid dwingt het Lierse stadsbestuur al in 1915 om de nog rechtopstaande gedeelten van beschadigde gebouwen te slopen of het geheel te herbouwen. Het stadsbestuur weigert. Ze laat enkel de muren met instortingsgevaar wegruimen.In de zomer van 1918 beveelt de Duitse overheid nogmaals de nog rechtopstaande muren neer...
Wederopbouw in Lier met buitenlandse hulp
De militaire acties van eind september begin oktober 1914 veroorzaken veel schade in de stad. Ongeveer 700 huizen zijn verwoest, 750 onbewoonbaar. Reeds tijdens de oorlog financiert het Oeuvre Suisse en Belgique (OSB) de wederopbouw van een aantal woningen. Ook de Duitse overheid wil de wederopbouw mee financieren. Een Zwitsers...
Wederopbouw in Lier: wijk Zuid-Australië
De wijk aan de Antwerpsesteenweg is begin jaren 20 gebouwd als tuinwijk. De naam verwijst naar de herkomst van het fonds dat de bouw financiert: het Belgian Relief Fund uit Zuid-Australië. Het Belgian Relief Fund is één van de vele buitenlandse organisaties die tijdens en na de oorlog geld inzamelen...
Virginie Loveling beschrijft ravage in de stad
Letterkundige Virginie Loveling houdt tijdens de Eerste Wereldoorlog een dagboek bij.Van dinsdag 17 tot en met donderdag 19 augustus 1915 brengt ze een bezoek aan Lier.Op 27 augustus schrijft ze volgend verslag: Den dinsdag 17 Augustus 1915 vertrek naar Lier met den trein. Aan het winket, waar de kaartjes worden...
Maurice Van Oekel beschrijft ravage in de stad
Op 8 oktober 1914 schrijft Maurice Van Oekel een brief aan zijn vriend Rudolphe. Van Oekel woont op dat moment in “De Valk”, het huis van de katholieke zuil aan de Grote Markt. Hij somt de verwoestingen op in de stad. Ziehier in ’t kort de vernieling. De Antwerpsche poort....
Werklozen ruimen puin
WO I ontregelt de hele economie: grondstoffen worden niet meer aangevoerd, producten niet verkocht. Traditionele ambachtslieden zoals kleermakers, schoenmakers en messenmakers worden net als bouwvakkers werkloos. Ook de kantnijverheid en bijhorende handel valt nagenoeg helemaal stil. Het “Stedelijk Hulpfonds tegen Werkloosheid” moet noodgedwongen haar activiteiten tijdens WOI staken. De ondersteuning...
Sint-Gummarusblad: een Liers oorlogsblad tijdens WOI
Tijdens WOI verschijnt een aantal vluchtelingenbladen ten behoeve van de Belgische vluchtelingen in Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland. Naast enkele grote bladen, zoals het Franstalige ‘Le XXe Siècle’ en het meer flamingante ‘De Stem uit België’, verschijnen er ook kleinere vluchtelingenblaadjes. Zij vinden hun lezerspubliek bij vluchtelingen en frontsoldaten uit een...
War Lace (oorlogskant)
Tijdens WOI zorgen liefdadigheidsorganisaties ervoor dat de kantwerksters die het erg moeilijk hebben, weer aan de slag kunnen. De motieven in die oorlogskant zijn meestal patriottisch. Deze ‘War Lace’ wordt uitgevoerd naar geallieerde landen en met een echtheidscertificaat verkocht ten voordele van de oorlogsinvaliden. ‘Les Dentellières de Belgique’ is één...
Onderwaterzetting
Reeds voor het uitbreken van WOI maakt het Belgische leger plannen om de Vesting Antwerpen, waartoe de forten van Lier, Koningshooikt en de redoute of veldschans van Tallaart behoren, bij een vijandige aanval te verdedigen. Daarbij voorziet men het gebruik van de eeuwenoude verdedigingstactiek van onderwaterzetting (inundatie), die een vijandelijke...
Kort overzicht van de militaire acties op Belgisch grondgebied
augustus – september – oktober 1914 4 AUG De eerste Duitse troepen vallen de provincie Luik binnen. Het gros van het Belgische leger marcheert naar het oosten van de provincie Brabant en graaft zich daar in achter de Gete. 5 AUG Harde gevechten rond de forten van Luik en de...
De slag aan de Nete[1]
Na de belegering van de forten door de Duitse troepen, moeten de Belgische eenheden de forten en verdedigingstellingen tussen Walem en Lier op 2 oktober 1914 verlaten. De Belgische troepen trekken zich terug achter de Nete. Ze graven er loopgraven en organiseren de verdediging van de overgangen en de noordelijke...
Koning Albert stuurt troepen aan vanuit Lier tijdens septemberdagen van 1914
Van 9 tot 26 september 1914 is de staf van Koning Albert gevestigd in het stadhuis van Lier. Van hieruit wordt de tweede uitval in de rug van het Duits leger gecoördineerd. Koning Albert I leidt militaire operaties Zoals bepaald in artikel 68 van de grondwet wordt koning Albert bij...
Gasthuis
Het aantal Gasthuiszusters onder leiding van M. Pauwels schommelt tijdens de oorlogsjaren tussen 9 en 42. Zelfs tijdens deze onzekere jaren gebeurt nog jaarlijks een intrede. Het gasthuis beschikt over acht ziekenzalen met een totale capaciteit van 190 bedden. Bij het begin van de oorlog dient het om een groot...
Eerste internationale samenwerking tijdens WOI vond plaats in Lier
Tijdens de slag om de vesting Antwerpen komt voor het eerst een Britse divisie in actie op Belgisch grondgebied. De Royal Naval Division, een afdeling van Britse mariniers, wordt ingezet bij de slag aan de Nete, in Lier. Deze eenheid van de marine is samengesteld uit een overschot aan personeel...
Vernietigende kracht van de Kurze Marine Kanone
Het Duitse leger ontwerpt net voor het uitbreken van WOI krachtige artillerie waartegen geen enkel fort bestand blijkt. Granaten van 42 cm doorsnede worden van ver afgeschoten en komen met grote snelheid en vernietigende kracht op het fort neer. De officiële benaming voor het “geheime wapen” dat de Duitsers in...
Zuster Anna De Preter beschrijft de vlucht van de zwartzusters en de vernieling van het klooster in de Kloosterstraat.
De optekeningen dateren van ten minste vijf jaar na de gebeurtenissen. (…) Nu werd het avond. Zuster Rosa en ik bleven alleen in ons klooster. Een akelige nacht brachten wij in den kelder door. (29 -30 sept nvdr) Alle half uren komt er eene bom over de stad. Men kan...
Generaal Von Beseler en zijn derde legerkorps
Over de aanvaller Generaal von Beseler en zijn derde legerkorps, eind september 1914. Aanvankelijk voorzien de Duitsers 11 divisies (275.000 soldaten) voor de belegering van de vesting Antwerpen. Tegenslagen in Frankrijk en Oost-Pruisen leiden er echter toe dat dit aantal wordt herleid tot 6 divisies (135.000 soldaten). Dat is ruim...
Voedselhulp
Al van bij het begin van de Eerste Wereldoorlog verkeert ons land in een hopeloze situatie wat de voedselvoorziening betreft. Maar liefst driekwart van het tarwe dat in België wordt gebruikt, komt van overzee. Door de oorlog valt die invoer weg. Omdat de bezetter zelf kampt met voedselproblemen, wordt in...
Gedenkteken Koningshooikt
107 jongens vertrekken vanuit Koningshooikt naar het front, 94 keren weer en 13 sneuvelen. In de Sint-Jan Evangelistkerk draagt men tijdens de oorlog elke week op maandag een mis op voor de soldaten aan het front en een voor de gesneuvelden. In de kerk wordt na de oorlog het gedenkteken...
Korte geschiedenis van de Redoute of Schans van Tallaart
Beschrijving van de schans De schans Tallaart in Koningshooikt (Lier) maakt deel uit van de buitengordel rond de Vesting Antwerpen en ligt tussen het fort van Koningshooikt en het fort van Lier. De schans werd tussen 1909 en 1912 gebouwd in ongewapend beton. Het gebouw staat op een ovaal eiland,...
Een Brits marinier sneuvelt in de tuin van het Casino
Ten zuiden van het Leopoldplein bevindt zich in 1914 nog het “Casino” omgeven door een grote tuin en ijzeren hekken. Het is een eclectisch gebouw uit 1851, naar ontwerp van architect Redig, opgetrokken door een zevental leden van de Grote Harmonie. Het graf van een Engelsch mitrailleur (Hof Casino)De band...
Het militair kerkhof en de ontgravingen
“De dood hield onder de dapperen een rijke oogst, aldus een onbekend Duits officier die aan de slag om de Nete had deelgenomen.” Na de slag om de Nete liggen gesneuvelde soldaten verspreid op het slagveld. Sommigen kregen een haastig graf of werden enkel maar met wat aarde toegedekt. Enkele...
De beproevingen van de familie Remouchamps tijdens WO I
Leopold Remouchamps en Marie Van der Waerheden krijgen vier zonen: Adolf (° 1883), Paul (°1885), Jules (°1887) en Léon (°1889). Adolf huwt in 1910 met Céline Clément. Hij schrijft op 2 augustus 1914 in zijn dagboek: Alea jacta est, de teerling is geworpen …. Wij zijn dus in oorlog met...
Noodgeld
Gemeentes zagen zich genoodzaakt alternatief geld uit te brengen tijdens de oorlog omdat de bevolking de munten begon op te potten en haar vertrouwen in papiergeld verloren had. Bij het uitbreken van WOI groeide er wantrouwen tegenover de bankbiljetten bij de bevolking. Dit leidde zelfs eind juli-begin augustus 1914 tot...
Gedenkteken Sint-Gummaruscollege
In het Sint-Gummaruscollege stond een gedenkteken ter nagedachtenis aan de gesneuvelde oud-studenten. Het is in de loop der jaren verdwenen. Op 4 mei 1924 vindt de inwijding van het nieuwe college in de Paradijsstraat, nu Kanunnik Davidlaan, door Kardinaal Mercier plaats. Tegelijk wordt het gedenkteken onthuld. Op het gedenkteken ter...
Gedenkteken Rijksnormaalschool
WOI betekent naast materi?le schade ook een mentale opdoffer voor de Normaalschool. Leerlingen en leerkrachten trekken naar het front of slaan op de vlucht. Sommigen blijven lange tijd in het buitenland. Tijdens de beschieting eind september – begin oktober 1914 wordt de school gedeeltelijk vernield. Alleen de klassen van de...
De aanslag op aartshertog Franz-Ferdinand
Op zondag 28 juni 1914 wordt aartshertog Franz-Ferdinand, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, door Servisch-Bosnische studenten vermoord in Sarajevo (hoofdstad van Bosnië). Bosnië maakt deel uit van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. Het aandeel van de Servische regering in die aanslag en het feit of de Oostenrijkse regering wel of niet vooraf op...
Overzicht van de verwoestingen in Lier
Op het plan “Oorlogsschade Lier Intra Muros” (binnen de stadsvesten) zien we het spoor van vernieling door de stad. Op dinsdag 6 oktober beginnen de Duitse troepen met het uitbranden van woningen, beginnend van de Antwerpsepoort tot de Antwerpsestraat (links op de kaart).De Grote Markt telt veel beschadigde gebouwen. De...
4 tot 7 oktober 1914: Britse mariniers in actie in Lier
Eind september 1914 wordt het Koning Albert duidelijk dat de toestand in Antwerpen onhoudbaar zal zijn. Het Belgische leger vraagt daarop hulp aan de Franse en Britse militaire stafafdeling. Op 1 september beslist de Britse regering om Winston Churchill, op dat moment hoofd van de Britse zeemacht, naar Antwerpen te...
Het Duitse vaandel
In 1927 wordt in het eerste nummer van de eerste jaargang van het tijdschrift “Lier, vroeger en nu” het verhaal “Het gestolen Duitsche vaandel tijdens de bezetting 1914” gepubliceerd. Als verantwoording schrijft de redactie: Bijgaand verhaal van onzen medewerker Bernard Janssens ontdekten we tusschen oude papieren. Het lijkt ons interessant...
Namenlijst gesneuvelde Lierenaars – Hooiktenaars
Deze jongens en mannen uit Lier en Koningshooikt sneuvelden tijdens WOI aan het front. Alpaerts Frans – geboren in Lier op 12/11/1882 Alpaerts Gommaar Arthur – geboren in Lier op 21/10/1886 Arras Joseph Jean Marie – geboren in Lier op 26/03/1890 Bal Pierre François – geboren in Lier op 06/08/1889...
De Ursulinen
Onderwijs Tijdens de negentiende en het begin van de twintigste eeuw is een groot deel van het Lierse onderwijswezen in handen van de Ursulinen. Op vraag van deken Schollaert hebben de Ursulinen in 1899 aan de Kleine Bril een huis aangekocht. Daar worden een beroepsschool en twee lagere klassen ingericht....
Jozef Arras: Liers schrijver in Engeland tijden WOI
Jozef Arras neemt in 1914 als 24-jarige soldaat bij het 7de Linieregiment deel aan WOI. De gevechten hebben grote invloed op zijn gezondheid. Hij wordt rond 18 september in het Antwerpse Stuivenbergziekenhuis opgenomen met hartklachten. Na genezen te zijn verklaard belandt hij amper 10 dagen later in het Lierse ziekenhuis....
Frans Verschoren beschrijft verblijf in Londen tijdens WOI
Frans Verschoren , een Lierse vluchteling en tevens vriend van Felix Timmermans en Isidore Opsomer, beschrijft in enkele van zijn novellen het leven van de Belgische vluchtelingen in Londen tijdens de Eerste Wereldoorlog. “…De dagen zyn droef en hopeloos dof. We leven hier in volkomen gerustheid en hooren geen kanongebulder...
Een geschiedenis van twee gedenktekens
Midden 2013 is een Liers oorlogsmonument terug van even weggeweest. Het gedenkteken voor het 4de artillerieregiment moest wijken voor de bouwwerken in de voormalige kazerne. Maar sinds de zomer van 2013 staat het monument terug aan de rand van het grasveld voor het zwembad. De kazerne in Lier werd eind...
Granaat uit het fort van Lier
Een stille getuige van de beschieting van fort Lier eind september 1914, zou deze granaat van 42 cm kunnen zijn, ware het niet dat het object ondertussen is verdwenen. Een foto is terug te vinden in een catalogus van de Musea van Oudheden en Toegepaste Kunsten van de Stad Antwerpen...
Isidore Opsomer
Vertrek uit Lier Isidore Opsomer is bekend als realistisch en postimpressionistisch schilder van portretten, landschappen en stillevens. Daarnaast maakt hij ook etsen en lithografieën. In zijn briefwisseling beschrijft schrijver Frans Verschoren hoe de kunstschilder uit Lier vlucht in 1914. Opsomer vertelde (…) hoe hy uit Lier weg geraakte op het...
Overzicht van de verwoestingen in Koningshooikt
Koningshooikt telt tijdens de oorlog ongeveer 2300 inwoners. Verhoudingsgewijs is het dorp zwaarder getroffen dan Lier. Voor Koningshooikt worden door de rechtbank voor oorlogsschade 116 dossiers afgehandeld, voor Lier 774. De aanwezigheid op het grondgebied van het Fort Koningshooikt en de schans Tallaart en de nabijheid van het Fort Lier...
Herdenkingskader in de Sint-Gummaruskerk
In het interieur van de Sint-Gummaruskerk bevindt zich achteraan links tegen de muur een houten paneel. J.Van Der Wee maakte dit in 1915. Hij voorzag het bovenaan van het wapenschild van België, geflankeerd door de wapenschilden van de stad Lier en van het kapittel van Sint-Gummarus. Het paneel bevat de...
Kunstschatten verloren en vernield tijdens WOI
Door beschietingen gaan in Lier tijdens WOI heel wat kunstschatten verloren. In september 1914 heeft de stad al talrijke kunstschatten uit het stedelijk museum, de Sint-Gummaruskerk en begijnhofkerk in veiligheid gebracht in de kelders van het Sint-Elisabethgasthuis. Toch zijn de beschadigingen aan het Lierse kunstpatrimonium aanzienlijk. StadhuisIn het stadhuis wordt...
Bernard Janssens, fotograaf van het Timmermanse Lier
Bernard Janssens (Lier 23 maart 1887 +Lier 6 februari 1976) behoort tot het eerder geprivilegieerde clubje Lierenaars dat tijdens het interbellum het culturele leven in Lier bepaalt. Zijn meest gekende werk zijn de toeristische wegwijzers her en der in de stad. Op een handgeschreven kaartje noteert hij een opsomming van...
Oorzaken en aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog
WOI is eigenlijk het resultaat van een ingewikkeld proces waarbij mensen op kritieke momenten gefaald hebben. Hedendaags onderzoek toont aan dat Duitsland voor het conflict al bepaalde doelstellingen voor ogen heeft, maar niet alle Duitse kringen (ook militaire) zijn uit op een confrontatie. De vrees dat een oorlog de economie...
De vernieling van Koningshooikt
Koningshooikt telt tijdens de oorlog ongeveer 2300 inwoners. Verhoudingsgewijs lijdt het dorp zwaardere schade dan Lier. De rechtbank voor oorlogsschade behandelt 116 dossiers (voor Lier 774). De aanwezigheid op het grondgebied van het Fort Koningshooikt, de schans Tallaart en de nabijheid van het Fort Lier en de schansen Bosbeek en...
Activisme versus passivisme
Eenvoudig gesteld zijn activisten Vlaams-nationalisten die tijdens de oorlog samenwerkten met de Duitsers om een aantal Vlaamse eisen te verzilveren. Passivisten zijn de flaminganten die zich verzetten tegen deze werkwijze. Jammer genoeg wordt dit onderscheid vaak gelijk gesteld met het onderscheid tussen belgicisten (passivisten) en radicale flaminganten (activisten).Uiteraard is het...
Vredesgedenkteken “Den Engel”
Ontwerp Na de oorlog onthullen vele steden en gemeenten herdenkingsmonumenten. In Lier richt men in 1920 een ‘Komiteit en Fonds’ op om de omgekomen Lierenaars te gedenken. Voorzitter wordt A.Cursters, secretaris A.Van den Heuvel. Begin december 1923 wijst het stadsbestuur het Felix Timmermansplein aan als geschikte locatie, maar later wordt...
Architectuurwedstijd Messenstraatje en Vismarkt
In 1919 neemt de “Vereniging van Belgische Steden en Gemeenten”, samen met het “Oeuvre Suisse en Belgique” het initiatief om een wederopbouwwedstrijd in te richten. Volgens het architectuurtijdschrift “La Cité” is Lier een duidelijk voorbeeld om te tonen hoe men dit moet aanpakken. Een half jaar eerder hadden Mechelen en...