De Lierse Grote Markt ziet er vandaag ouder uit dan dat ze werkelijk is. Driekwart van de panden lag in puin na vernielende in 1914. Bij de wederopbouw staat men voor een belangrijke architecturale keuze. Traditionele neostijlen halen het van de modernistische visie.
De vernielingen in verschillende steden plaatsen architecten en stedenbouwkundigen voor een nieuwe uitdaging. Het modernisme reageert al voor WOI tegen het 19de eeuwse neoclassicisme en de neogotiek, stijlen die teruggrijpen naar het verleden. Bouwkunst moet volgens hen een uiting zijn van de eigen tijd. Oude stijlen kopiëren in zogenaamde neostijlen is een miskenning van jonge architecten. Edward Nolens doet in zijn boek Voor ’s lands wederopbouw (1920) een oproep om kunstgeschiedenis van de eigen tijd te maken en niet van voorouders. Na WOI wordt het debat verdergezet.
Grote Markt begin 20ste eeuwVoor 1914 bestaat de Grote Markt uit woningen met 19de eeuwse gevels en lijstgevels, meestal bepleisterd. Felix Timmermans schrijft over witte gevels met blozende daken. Net voor WOI zijn al enkele nieuwe panden gebouwd in de populaire neostijlen. De neogotiek herken je aan spitsbogen, puntgevels, erkers. De neorococo ontwikkelt zich vanaf 1910 en verwijst naar 18de eeuwse bouwkunst met het typische asymmetrische lijnenspel en ornamenten zoals schelpen en rocailles. Nummer 38 (Van In) is een voorbeeld van neogotiek, nr. 44 van neorococo.
Grote Markt na WOI: panden origineel uit 18de en 19de eeuw
De huizenrij tussen de Florent Van Cauwenberghstraat en de Antwerpsestraat komt vrijwel ongeschonden uit het oorlogsgeweld. De panden op het nummer 36 (D’Eycken Boom) en 41*42 zijn nog origineel en dateren uit de 18de eeuw. Ook het Schaeckberd op nummer 57 blijft gespaard, net als enkele classicistische huizen uit de 19de eeuw: nummer 37 (Groenhuis), 43, 52 en 53.
Grote Markt na WOI: wederopgebouwde panden identiek aan voor WOI
Enkele gevels werden op enkele details na bijna volledig heropgebouwd naar de vooroorlogse toestand. Een mooi voorbeeld zijn de woningen op de hoek van Eikelstraat en de Grote Markt: nr. 20, 21, 22
Grote Markt na WOI: wederopbouw in stijl terug naar het verledenVanaf 1915 is de Vereniging van Belgische Steden en Gemeenten en de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen betrokken bij de plannen voor de wederopbouw. Samen met de lokale bouwraad stellen zij de traditionele architectuur als inspiratiebron voorop omdat die rust, stabiliteit en vertrouwen uitstraalt.
Men hoopt dat een pittoreske Grote Markt die ouder lijkt dan ze is, het toerisme en de handel ten goede zal komen. De Kring van Lierse Bouwmeesters klaagt in een brief aan het schepencollege van 17 december 1919 het slaafs navolgen van historische stijlen aan. Nieuwe gebouwen voorstellen alsof zij oud waren, is leugenachtig; wij mogen Lier, zo menen wij, niet ouder maken dan het voor de verwoestingen was.
Elders vindt dezelfde discussie plaats. West-Vlaanderen kiest voor gotiek, Wallonië met Dinant voor Maaslandse Renaissance, Oost-Vlaanderen met Dendermonde voor barok. Ook in Brabant en Antwerpen kiest men in Leuven, Mechelen, Antwerpen en Lier voor de barok.
Grote Markt na WOI: wederopbouw modernistische stijlEnkele woningen worden toch gerealiseerd in een modernistische stijl: nummer 39 uit ca. 1928, nummer 7 en nummers 67-69.
Auteur: Hugo De Bot
